(LHH – TP.HCM) – Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 năm 1945 là sự kiện lịch sử vĩ đại của dân tộc Việt Nam và nhân loại tiến bộ trong thế kỷ XX. Nó không chỉ đập tan chủ nghĩa thực dân, phong kiến, mà còn khai sinh ra nước Việt nam dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới của dân tộc – kỷ nguyên phát triển độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Vào năm 1911, trong hoàn cảnh “nước mất, nhà tan”, Bác Hồ quyết chí ra đi tìm đường cứu nước để “đuổi thực dân, giải phóng đồng bào”. Suốt 30 năm hoạt động ở nước ngoài, Người đã làm rất nhiều việc, biết rất nhiều nghề, học được rất nhiều điều bổ ích và tìm ra con đường cứu nước. Đầu năm 1941, Người trở về quê hương cùng với Đảng ta trực tiếp lãnh đạo cách mạng và chuẩn bị cho Cách mạng Tháng Tám (định hướng chiến lược cách mạng vào nhiệm vụ giải phóng dân tộc, thành lập Mặt trận Việt Minh, các tổ chức và đoàn thể cách mạng, thực hiện chương trình tuyên truyền và huấn luyện cách mạng cho cán bộ, đảng viên và quần chúng…).
Vào đầu Tháng Tám năm 1945, ngay sau khi Liên Xô và phe Đồng minh tiêu diệt chủ nghĩa phát xít, vua Nhật đầu hàng Đồng minh, các lực lượng cách mạng Việt Nam đã sẵn sàng, điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan của cách mạng đã chín muồi, thời cơ cách mạng đã đến, Bác Hồ và Trung ương Đảng phát lệnh Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám. Người khẳng định: Trong lúc này “nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được”. Vì vậy, “lúc này thời cơ đã đến, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”.
Thực hiện Lệnh Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám của Bác Hồ và Trung ương Đảng, cả dân tộc nhất tề đứng dậy và chỉ trong vòng nửa tháng đã giành chính quyền trên toàn quốc. Và, ngày 02 tháng 9 năm 1945, Bác Hồ đã công bố Bản “Tuyên ngôn độc lập” trước Quốc dân đồng bào và cộng đồng thế giới, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới của dân tộc – kỷ nguyên phát triển độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ, nhân dân. Nó không chỉ thực hiện sứ mệnh giải phóng dân tộc (xóa bỏ chế độ thực dân Pháp và phát xít Nhật trên đất Việt Nam, giành độc lập dân tộc và tự do cho nhân dân), mà còn thực hiện nhiệm vụ cách mạng dân chủ nhân dân (xóa bỏ chế độ phong kiến đã tồn tại hàng ngàn năm, mang lại dân chủ cho nhân dân và ruộng đất cho dân cày….). Vì vậy, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 có giá trị lịch sử sâu sắc và ý nghĩa thời đại phổ quát. Sinh thời, Bác Hồ đã khẳng định: “chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới cũng có thể tự hào rằng: Lần này là lần đầu tiên trên lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền trên toàn quốc”. Giá trị lịch sử và ý nghĩa thời đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 rất phong phú và đặc sắc, thể hiện tập trung ở những điểm chủ yếu sau:
Thứ nhất, thắng lợi to lớn của Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam mới với kỷ nguyên phát triển mới không chỉ đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ lên địa vị người chủ và làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của dân tộc mình, mà còn đưa Việt Nam lên hàng các quốc gia dân chủ và tiến bộ trên thế giới; đồng thời khẳng định một sự thật tất yếu là: Đảng cộng sản Việt Nam là Đảng duy nhất cầm quyền ở Việt Nam, có đủ điều kiện và sức mạnh lãnh đạo và tổ chức mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong thời đại mới.
Thứ hai, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám trước hết là thắng lợi của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh được vận dụng, phát triển sáng tạo trong thực tiễn cách mạng Việt Nam. Thắng lợi đó chứng tỏ rằng, trong thời đại mới, một dân tộc thuộc địa, chậm phát triển, nhưng được vũ trang bằng học thuyết khoa học, cách mạng, nhân văn và được lãnh đạo bởi một Đảng cách mạng chân chính, vì nước vì dân, thì hoàn toàn có thể đánh bại bất cứ kẻ thù xâm lược nào dù chúng có to lớn và tàn bạo đến đâu. Chính thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã trở thành ngọn đuốc soi đường và động lực thúc đẩy phong trào đấu tranh vì hòa bình, chống chủ nghĩa thực dân đế quốc và giải phóng dân tộc trên thế giới.
Thứ ba, cách mạng là đầu tàu của lịch sử – luận điểm mácxít đó vẫn được giữ nguyên giá trị và ngày càng có ý nghĩa “Trong các cuộc cách mạng mang tính chất lịch sử toàn cầu như cuộc cách mạng dân chủ tư sản đầu tiên ở Mỹ, cuộc cách mạng tư sản Pháp, cuộc cách mạng Tháng Mười Nga” và Cách mạng Tháng Tám ở Việt Nam đã in đậm dấu ấn đặc sắc trong lịch sử thế giới.
Ở Việt Nam, Cách mạng Tháng Tám đã tạo ra nền tảng, cơ sở khoa học – pháp lý và động lực chính trị – tinh thần to lớn cho thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp với “Điện Biên Phủ chấn động địa cầu” và thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ với “Đại thắng mùa Xuân lịch sử” năm 1975. Sức mạnh vật chất to lớn, động lực tinh thần bất diệt và ý chí quyết thắng của Cách mạng Tháng Tám tiếp tục góp phần quan trọng và những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay.
Thứ tư, cách mạng là sự nghiệp và ngày hội to lớn của quần chúng – nguyên lý mácxít đó luôn tươi mới và tỏa sáng trong Cách mạng Tháng Tám ở Việt Nam. Chỉ trong một thời gian rất ngắn, nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng đã nhất tề đứng lên “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”. Nói một cách khái quát, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là thắng lợi của lòng dân, thắng lợi của niềm tin và sức mạnh của đại đoàn kết dân tộc dưới sự lãnh đạo đứng đắn, tài tình, sáng tạo của Đảng và Bác Hồ (với đường lối và phương pháp cách mạng khoa học, sáng tạo, phán ánh đúng quy luật khách quan của lịch sử, đáp ứng kịp thời nhu cầu, lợi ích, nguyện vọng của nhân dân)… cho phép phát huy tối đa sức mạnh của “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” trong cách mạng. Vì vậy, Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám diễn ra trong thời gian ngắn nhất, thu được thắng lợi to lớn và trọn vẹn nhất.
Như vậy, 80 năm đã đi qua kể từ thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám, cho đến nay giá trị lịch sử, ý nghĩa thời đại của Cách mạng Tháng Tám vẫn luôn tỏa sáng, đã và đang cùng với những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới trở thành động lực đưa đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình phát triển thịnh vượng và hùng cường.
PGS.TS Nguyễn Thế Nghĩa, Ủy viên Hội đồng Khoa học TP. Hồ Chí Minh,
Phó Chủ tịch Thường trực Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh
